mgr.Elżbieta Hołderna-Kędzia,
prof.dr.hab.Bogdan Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu.
źródło materiału: miesięcznik pszczelarstwo 02/2014,str.6
Charakterystyka i pozyskiwanie
Miód rzepakowy jest miodem wiosennym.Pszczoły wytwarzają go w okresie masowego kwitnienia rzepaku,zwykle na przełomie kwietnia i maja.Pola obsiane rzepakiem (Brassica napusL.subsp.oleifera Metzg.)są dobrymźródłem zarówno nektaru jak i pyłku kwiatowego.Dzięki dużym uprawom tej rośłiny,miód rzepakowy jest czysty odmianowo.Odznacza się on dużym udziałem pyłku rzepakowego,a zaprószenie go pyłkami innych roślin jest zdecydowanie mniejsze.Z badań przeprowadzonych metodą analizy pyłkowej wynika,że pyłku w próbkach polskiego miodu rzepakowego,wynosi średnio 52,3%,a całkowita liczba ziaren pyłku kształtuje się na poziomie 46200 w 10 g.Odpowiada to parametrom normy jakościowej dla tej odmiany miodu.Zawartość pyłku rzepakowego w miodzie,pozwalająca na zakwalifikowanie go jako odmianowego,zgodnie z normą nie może być mniejsza od 45%.
Właściwości organoleptyczne
Płynny miód rzepakowy jest bezbarwny lub lekko słomkowy,z odcieniem zielonkawym,zależnie od rejonu zbioru nektaru i warunków klimatycznych.Po skrystalizowaniu zmienia barwę na białą lub szaro-kremową.
Ze względu na wysokie stężenie glukozy w porównaniu do innych miodów,a także niską zawartość wody,dość szybko krystalizuje,niekiedy w ciągu 3-7 dni po pozyskaniu z plastrów.Miód rzepakowy odznacza się delikatnym,słodkim i słabo wyczuwalnym zapachem kwiatów i rzepaku.Ma łagodny smak,z wyczuwalną słodkością,jest nieco mdły i niekiedy lekko gorzki.
Właściwości fizykochemiczne
Krajowy odmiany miodu rzepakowego odznaczają się niską przewodnością elektryczną (0,12-0,34 mS/cm),niską zawartością wolnych kwasów (średnio 11,3 mval/kg) i niską zawartością proliny (średnio 24,1 mg/100g).Miód rzepakowy należy do miodów kwaśnych(pH w granicach 3,72 - 4,10).Kwasowość ogólna tego miodu jest niewielka i wynosi 17,7 mval/kg,lepkość 20% roztworu określa się na 1,63 mP,S.
Skład chemiczny
Zawartość wody w miodzie rzepakowym kształtuje się na poziomie 17,3%.Ilość glukozy i fruktozy jest zbliżona i wynosi średnio odpowiednia 37,3 i 37,6%.Natomiast łączna zawartość cukrów redukujących osiąga średnio 74,9%.Sacharoza występuje w zakresie stężeń 0,5 - 2,4%.Ponadto w miodzie rzepakowym znajduje się także w niewielkich ilościach (0,5 - 3,5%)inne cukry.takie jak turanoza,maltoza,trehaloza i izomaltoza.Zawartość HMF waha się w zakresie 0,05 - 1,31 mg/100g miodu.Istotną grupą związków w miodzie rzepakowym są flawonoidy i kwasy fenolowe.W krajowym miodzie rzepakowym znajduje się średnio 0,7 - mg/100g flawonoidów oraz 3,6 mg/100g kwasów fenolowych.W największych ilościach miodzie tym reprezentowane są flawonoidy - mirycetyna i kemferol a z kwasów fenolowych - kwa chlorogenny,kawowy i ferulowy.W miodzie rzepakowym występują wolne kwasy alifatyczne,takie jak bursztynowy,glukonowy,mrówkowy i cytrynowy.Zawiera on ponadto aromatyczny kwas abscyzynowy w ilości 0,7 mg/100g.Ogólna zawartość białka mieśći się w zakresie 160 - 280 mg/100g miodu.
We frakcji aminokwasowej występuje 14 wolnych aminokwasów o łącznej masie 50 mg/100g.W największej ilości występuje prolina - 24 mg/100g miodu.We frakcji enzymatycznej miodu rzepakowego stwierdzono występowanie inwertazy amylazy(diastezy) i oksydazy glukozy.
Miód zawiera charakterystyczne substancje lotne: disiarczek dimetylu,2 metylopropiononitryl i 2-metlo-1-propanol.Decydują one o swoistym aromacie tej odmiany miodu.Zawartość karotenoidów w póbkach miodu rzepakowego wynosi średnio 6,3 qg/100g, w przeliczeniu na B-kareton.Zawartość biopierwiastków ,głównie potasu,żelaza i boru w miodzie rzepakowym jest niewielka (142 mg/100g).Ma to swoje odzwierciedlenie w niskiej zawartości popiołu w tej odmianie miodu.
Działanie biologiczne
Miód rzepakowy należy do miodów o niskiej aktywności antybiotykowej.Badania prowadzone w kilku ośrodkach krajowych oraz własne wskazują,że wartości inhibinowe dla tej odmiany miodu jest stosunkowo niska.Oznacza to,że najmniejsza ilość ilość miodu,wystarczająca do zahamowania zrostu standardowego szczepu wzorcowego gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus ATCC6538P),jest niższa od 31 mg/ml.Również aktywność enzymatyczna miodu rzepakowego jest niska.Aktywność enzymu inwertazy,odpowiedzialnej za rozkład sacharozy do cukrów prostych,wyrażana za pomocą liczby inwertazowej wynosi średnio 18,4.Natomiast aktywność enzymu alfa-amylaza,odpowiedzialnej za rozkład skrobii od amylopektyn (mniej złożonych jednostek cukrowych,tzn.oligosacharydów),wyrażona za pomocą liczby diastazowej wynosi średnio 29,6.Ponadto aktywność oksydazy glukozy,odpowiedzialnej za rozkład glukozy do kwasu glukonowego i nadtlenku wodoru kształtuje się w granicach od 4,2 do 12,5 mg/100g miodu.
Działanie lecznicze
Ze względu na wysoką zawartość łatwo przyswajalnych cukrów prostych,miód rzepakowy stanowi cenne źródło energii niezbędnych do pracy mięśni serca.Dzięki obecności związków flawonoidowych i kwasów fenolowych oraz biopierwiastków,głównie potasu i magnezu,miód rozszerza naczynia wieńca serca,wzmaga siłę skurczu mięśnia sercowego,tym samym polepszając jego bilans energetyczny i odżywczy.
Ze względu na właściwości moczopędne przyczynia się do eliminacji wody z tkanek i zmniejszenia obrzęku kończyn dolnych.U osób z dusznicą bolesną w efekcie przyjmowania miodu rzepakowego obserwowano wyraźną poprawę ogólną kondycji organizmu,stabilizację ciśnienia krwi oraz normalizację poziomu cholesterolu i innych wskaźników lipidowych.Na tej podstawie miód rzepakowy wskazany jest jako środek wspomagający leczenie takich chorób jak choroby niedokrwienia serca,miażdżyca,nadciśnienie tętnicze,niewydolność serca sercowego.Poza tym,nadciśnienie tętnicze,niewydolność mięśnia sercowego.Poza tym wspomaga on działanie lecznicze innych preparatów stosowanych w terapii chorób naczyń żylnych.Obecność olejków eterycznych i substancji antybiotycznych sprawia,że miód rzepakowy przyczynia się do wzmocnienia odporności immunologicznej organizmu.Tłumaczy to jego właściwości wspomagające leczenie chorób z przeziębienia i chorób górnych dróg oddechowych na tle bakteryjnym,w tym zapalenie gardła i błony śluzowej nosa.Przyczynia się ponadto do łagodzenia objawów kaszlu towarzyszących tym chorobom.Szczególnie korzystne działanie uzyskuje się przez picie ciepłych płynów (mleka,naparów z surowców witaminowych i osłaniających) z dodatkiem miodu.Miód rzepakowy,dzięi dużej zawartości cukrów prostych i związków falwonoidowych,przyczynia się do polepszenia zdolności detoksykacyjnej wątroby.Związki te mają zdolność wiązania toksycznych produktów przemiany materii i wydalania ich z organizmu w postaci związków rozpuszczalnych w wodzie(glukoronianów i połączeń z flawonoidami).a tej zasadzie miód ten przyczynia się do zmniejszenia szkodliwego działania na organizm leków syntetycznych,alkoholu,kawy i innych używek.Natomiast zawarta w miodzie cholina sprzyja lepszemu funkcjonowaniu wątroby,pęcherzyka żółciowego i trzustki poprzez zwiększenie ich zdolności wydzielniczej i metabolicznej.Dlatego też włączenie miodu rzepakowego do diety osób z powyższymi chorobami daje polepszenie ich stanu zdrowia i ogólnie kondycji organizmu.Miód rzepakowy wpływa również korzystnie na żołądek i dwunastnicę,zmniejszając stan zapalny i przyspieszając gojenie się powierzchni błony śluzowej tych narządów.Ze względu na dobrą przyswajalność żelaza z miodu rzepakowego przez organizm ludzki(rzędu 63%),miód ten przyczynia się do zrostu poziomu hemoglobiny we krwi.Z kolei bor występujący w tej odmianie miodu zapewnia właściwy skład mineralny kości i zapobiega osteoporozie,zwłaszcza u kobiet w okresie menopauzy.Biopierwiastek ten przyczynia się ponadto do właściwego funkcjonowania śledziony i tarczycy.Miód rzepakowy wykazuje również łagodne działanie moczopędne,co w połączeniu z rozkurczowym wpływem olejków eterycznych i flawonoidów oraz niewielką zawartością biopierwiastków,umożliwia stosowanie go wspomagająco w chorobach nerek i układu moczowego.
Znany jest także jego wpływ odnawiający i wzmacniający w chorobach układu nerwowego i obszarze zdrowia psychicznego,niezależnie od wieku,m.in. w nerwicy lękowej,neurastenii,apatii,otępieniu starczemu,wyczerpaniu psychicznemu,bezsenności i schizofrenii.Wykorzystuje się tutaj właściwości przeciwobrzękowe i energetyczne glukozy,zawartej w wyjątkowo dużej ilości w miodzie.
W niektórych klinikach zachodnich stosuje się w tym celu wstrząsy miodowe,polegające na poddawaniu choremu nawet do 400g miodu/dobę.Ponadto miód rzepakowy jest cennym środkiem szeroko wykorzystanym w żywieniu i dietetyce,jako odżywka regeneracyjna w stanach osłabienia fizycznego i psychicznego organizmu.
Regionalne miody rzepakowe
Warto dodać,że miód rzepakowy z Roztocza jest produktem wpisanym na Listę Produktów Tradycyjnych.
Region lubelski,z uwagi na jego rolniczy charakter i korzystne warunki uprawy rzepaku,umożliwia pozyskiwanie często odmiennego miodu rzepakowego o wyjątkowych walorach organoleptycznych i właściwościach leczniczych.
Innym przykładem miodu regionalnego jest drahimski miód rzepakowy.
Pochodzi on z terenów Drahimskiego Parku Krajobrazowego i odznacza się unikalnym smakiem i aromatem oraz barwą słomkową z zielonkawym odcieniem.Na liście Produktów Tradycyjnych figuruje ponadto dolnośląski miód rzepakowy.Oprócz zdecydowanej przewagi pyłku z kwiatów rzepaku zawiera on pyłek roślin charakterystycznych dla obszaru Dolnego Śląska kwitnących do końca maja,takich jak mniszek,rośliny sadownicze,głóg,gorczyca,jasnota biała,klon i kasztanowiec.Ponieważ wytwarzany jest on przez pszczoły z dużych upraw,zajmujących 50 ha powierzchni,umożliwia to uzyskanie niemalże jednorodnego miodu rzepakowego.Tradycja ta sięga początków 19 stulecia i związana jest z uprawą tej rośliny na skalę przemysłową,umożliwiając produkcję oleju rzepakowego.
